Nguyên nhân "Tự diễn biến" "Tự chuyển hóa" là nguyên nhân khó nhận thấy, mang tính lâu dài.

          V.I.Lê-nin đã từng nhắc nhở và cảnh báo những người Cộng sản rằng, không ai có thể đánh đổ được chúng ta, trừ chính những sai lầm của chúng ta.

 Lịch sử chủ nghĩa xã hội hiện thực thế giới đã có nhiều bài học cay đắng, nhất là những bài học nóng hổi ở Liên Xô và Đông Âu; 

nơi mà Đảng Cộng sản, giai cấp công nhân, chế độ xã hội chủ nghĩa đã từng chiến thắng trước mọi thử thách cam go, ác liệt của chiến tranh, nhưng lại gục ngã trong hoà bình, trước sự tấn công của chiến lược "Diễn biến hoà bình" do các thế lực thù địch phát động. Trong đó nguyên nhân "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" của một bộ phận cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng, dẫn tới buông lỏng vai trò lãnh đạo, xa rời nguyên tắc đảng, thủ tiêu đấu tranh…, làm cho chế  độ chủ nghĩa xã hộinhanh chóng tan rã. Đây là một quá trình diễn ra dần dần, lâu dài, ít mang tính đột biến vì thế rất khó nhận biết ngay.

          Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã chỉ rõ: "Những biểu hiện xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" có những diễn biến phức tạp". Tình hình đó chứng tỏ nguy cơ "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" hiện nay là vấn đề không thể xem thường, đòi hỏi mỗi chúng ta phải có nhận thức đúng đắn về vấn đề này để đấu tranh phòng chống.“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” chỉ diễn ra khi bản thân chúng ta không có bản lĩnh chính trị vững vàng, mơ hồ mất cảnh giác, có những biểu hiện suy thoái về phẩm chất đạo đức, lối sống… tạo ra những nhân tố gây mất ổn định trong nội bộ đơn vị. Kết hợpvới sự suy yếu trong nội bộ đó là sự tác động của âm mưu, thủ đoạn của chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch dẫn đến biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ mỗi người.

          Thực tế cho thấy, “tự diễn biến” “tự chuyển hóa” trước hết và chủ yếu là về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Khi tư tưởng có vấn đề thì trong hoạt động dễ nảy sinh tiêu cực; nếu lĩnh vực tư tưởng chính trị bất ổn thì các lĩnh vực khác khó có khả năng và điều kiện phát triển lành mạnh. Khi tư tưởng chính trị chệch hướng, thì sẽ làm cho nội bộ bị chia rẽ và nguy cơ tự sụp đổ của chế độ chính trị là điều khó tránh khỏi. Trong những năm qua, không ít các hiện tượng cho thấy biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ đơn vị học viên sĩ quan hiện nay: Phai nhạt lý tưởng cách mạng, dao động, thiếu niềm tin, dẫn đến hiện tượng không an tâm công tác khi nhận nhiệm vụ ở những nơi khó khăn; đó là biểu hiện thấy đúng không bảovệ, thấy sai không đấu tranh, phụ họa theo những nhận thức sai, quan điểm lệch lạc; không thực hiện đúng các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt Đảng, vi phạm các điều cấm đảng viên không  được làm, sa vào tệ nạn xã hội như cờ bạc, lô đề, cá độ, vay nợ… Những hiện tượng đó là mảnh đất màu mỡ để các thế lực thù địch lợi dụng thực hiện âm mưu tạo ra “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.Đó là những nguyên nhân chúng ta cần thẳng thắn nhìn nhận đúng đắn, trên cơ sở đó xác định các biện pháp đấu tranh phù hợp, góp phần làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lưc thù địch mà trước tiên trên mặt trận chính trị tư tưởng.\.

Nam Vũ